Μέρος Β' (συνέχεια)

Νέα χαρακτηριστικά της ΚΑΠ

Άμεσες ενισχύσεις

Μέχρι σήμερα η ενιαία ενίσχυση υπολογιζόταν με βάση τον μέσο όρο του συνόλου των ενισχύσεων που έλαβε ο παραγωγός κατά τα έτη 2000-2002. Από το 2015, οι άμεσες ενισχύσεις, θα βασίζονται στον αριθμό των δικαιωμάτων, ο οποίος θα είναι ανάλογος της έκτασης (1 δικαίωμα ανά 10 στρέμματα) και θα υπολογίζεται ανάλογα με την έδρα και το είδος της γεωργικής εκμετάλλευσης, λαμβάνοντας υπόψη τις παρακάτω εθνικές επιλογές, σύμφωνα με την ανακοίνωση του εθνικού φακέλου από το ΥπΑΑΤ:

• Διαίρεση σε περιφέρειες

Για την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ και την κατανομή των άμεσων ενισχύσεων, η χώρα μας θα διαιρεθεί σε τρεις περιφέρειες (με αγρονομικά, κοινωνικά και κριτήρια οικονομικής συνοχής), δηλαδή σε βοσκοτόπους, αρόσιμες και δενδρώδεις εκτάσεις. Στους βοσκοτόπους θα διανεμηθεί το 25% των κονδυλίων, στις αρόσιμες το 47% και στις δενδρώδεις το 28%.

• Εσωτερική σύγκλιση

Προκειμένου να υπάρξει μια πιο δίκαιη διανομή και να μην υπάρχουν μεγάλες διαφορές όσον αφορά την καταβολή των άμεσων ενισχύσεων, τα επίπεδα των άμεσων ενισχύσεων θα πρέπει να προσαρμοστούν προοδευτικά. Τα ποσά που διατίθενται σε γεωργούς που λαμβάνουν περισσότερα από τον περιφερειακό μέσο όρο θα προσαρμοστούν αναλόγως, ενώ οι απώλειες για αυτούς δε θα είναι μεγαλύτερες από 30%. Δηλαδή, η σύγκλιση ξεκινά από μια αρχική αξία δικαιώματος του 2015 και εφαρμόζεται σε κάθε περιφέρεια προστασία απωλειών στην αξία του δικαιώματος του κάθε γεωργού κατά 30% το 2019. Για να γίνει αυτό υπολογίζεται η αρχική αξία δικαιώματος του 2015, αφού προσαρμοστούν οι αξίες δικαιωμάτων του 2014 στον νέο εθνικό φάκελο, τη νέα αρχιτεκτονική και την κατανομή των κονδυλίων στις περιφέρειες. Ακολουθώντας την παραπάνω διαίρεση σε περιφέρειες, θα δίνεται η βασική ενίσχυση, η οποία θα ανέρχεται στο 54% του εθνικού κονδυλίου.

• Ενεργοί γεωργοί

Οι ενισχύσεις θα δίνονται μόνο σε αυτούς που πραγματικά τις δικαιούνται, δηλαδή στους «ενεργούς γεωργούς». Καθιερώνεται πλέον ο ορισμός του «ενεργού γεωργού», με σκοπό τον αποκλεισμό από τις ενισχύσεις όσων δεν πληρούν τα κριτήρια. Σε περίπτωση που το 50% της γης παραμένει ακαλλιέργητη δεν θα λαμβάνεται άμεση ενίσχυση. Δεν χορηγείται άμεση ενίσχυση σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα τα οποία δεν ασκούν γεωργική δραστηριότητα (αερολιμένες, σιδηροδρομικές εταιρείες, δίκτυα ύδρευσης, κτηματομεσιτικές εταιρείες, γήπεδα και υπαίθριοι χώροι ψυχαγωγίας κ.λπ.). Η γεωργική δραστηριότητα θα πρέπει να αποτελεί σημαντικό μέρος της οικονομικής δραστηριότητας της εταιρείας, δηλαδή τουλάχιστον το 1/3 του κύκλου εργασιών της. Για φυσικά πρόσωπα ισχύει ότι οι άμεσες ενισχύσεις θα πρέπει να αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 5% του εξωγεωργικού τους εισοδήματος. Εξαιρούνται από την εξέταση στοιχείων όσοι λαμβάνουν ενισχύσεις μέχρι 3.500 ευρώ ανά έτος.

• Πράσινη ενίσχυση

Αντιπροσωπεύει το 30% του εθνικού κονδυλίου για τις άμεσες ενισχύσεις. Προκειμένου να καταστεί δυνατή η είσπραξη της πράσινης ενίσχυσης, πρέπει απαραιτήτως να τηρούνται οι ορθές γεωργικές πρακτικές. Προβλέπονται τρία υποχρεωτικά βασικά μέτρα:

• Διαφοροποίηση των καλλιεργειών (εναλλαγή τουλάχιστον δύο καλλιεργειών σε εκμεταλλεύσεις με αρόσιμες εκτάσεις πάνω από 100 στρέμματα, με μέγιστο 75% ανά καλλιέργεια).

• Διατήρηση των μόνιμων βοσκοτόπων.

• Ύπαρξη περιοχής οικολογικής εστίασης στη γεωργική έκταση (5% σε εκτάσεις άνω των 150 στρεμμάτων, οι περιοχές αυτές θα μπορούν να είναι αγροτεμάχια με φυσικά στοιχεία -φυσική βλάστηση, δένδρα, αναβαθμίδες κ.λπ.- ή ακαλλιέργητη γη).

• Συνδεδεμένη στήριξη

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν πιθανά αρνητικά αποτελέσματα από την εσωτερική σύγκλιση για συγκεκριμένους τομείς σε ορισμένες περιφέρειες και να ληφθούν υπόψη οι επικρατούσες συνθήκες, τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να διαθέτουν κονδύλια για «συνδεδεμένες» ενισχύσεις, δηλαδή να καταβάλλουν ενισχύσεις που συνδέονται με συγκεκριμένα προϊόντα. Η Ελλάδα αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το 9% των εθνικών κονδυλίων για ενίσχυση στα παρακάτω είδη παραγωγής: όσπρια, ζαχαρότευτλα, σπαράγγια, βιομηχανική ντομάτα, κτηνοτροφικά ψυχανθή για ζωοτροφές, σκληρό σιτάρι, πολλαπλασιαστικό υλικό (σπόροι), πορτοκάλια, ρύζι, ροδάκινα, βοοειδή, αιγοπρόβατα και μεταξοσκώληκες (σηροτροφία):

Όσπρια: Μείωση εισαγωγών στο «εθνικό» μας τρόφιμο.

Κτηνοτροφικά ψυχανθή: Επάρκεια ζωοτροφών και χαμηλές τιμές εισροών στις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.

Ζαχαρότευτλα: Βιωσιμότητα μεταποιητικής βιομηχανίας.

Σκληρό σιτάρι: Διατήρηση της θέσης στις διεθνείς αγορές.

Βοοειδή: Βελτίωση του ισοζυγίου μέσω αύξησης των ιθαγενών ζώων και μείωσης των εισαγωγών ζώντων ζώων.

Αιγοπρόβατα: Παροχή ποιοτικού γάλακτος στη μεταποιητική βιομηχανία για παραγωγή φέτας.

Ρύζι: Βιωσιμότητα εκμεταλλεύσεων και διατήρηση εξαγωγών.

Βιομηχανική τομάτα: Βιωσιμότητα εκμεταλλεύσεων και διατήρηση εξαγωγών.

Σποροπαραγωγή: Αύξηση ελληνικής προστιθέμενης αξίας και μείωση εισαγωγών σπόρων.

Πορτοκάλια: Αξιοποίηση μεταποιητικής βιομηχανίας και μείωση εισαγωγών.

Σπαράγγια: Αξιοποίηση εξαγωγικού δυναμικού.

Τα κράτη μέλη μπορούν, έως την 1η Αυγούστου 2016, να αναθεωρήσουν την απόφασή τους σύμφωνα με τις συνδεδεμένες ενισχύσεις και να αποφασίσουν, με ισχύ από το 2017, για τυχόν αλλαγές και τροποποιήσεις των όρων χορήγησής τους.

• ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ / ΟΡΕΙΝΕΣ-ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 

Τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγούν πρόσθετη ενίσχυση για περιοχές με φυσικούς περιορισμούς μέχρι ποσοστού 5% του εθνικού κονδυλίου, με κύριο στόχο τη διατήρηση του αγροτικού πληθυσμού και την ενίσχυση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων των περιοχών αυτών. 

• Νέοι γεωργοί

Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ανανέωση των γενεών μέσω της ενασχόλησης των νέων με τη γεωργική εργασία, η βασική ενίσχυση που χορηγείται σε νεοεισερχόμενους στο επάγγελμα νέους αγρότες (ηλικίας κάτω των 40) θα είναι αυξημένη κατά ένα επιπλέον 25% για τα πρώτα πέντε χρόνια απασχόλησης και θα ανέρχεται στο 2% του εθνικού κονδυλίου.

• Μικρες Εκμεταλλεύσεις

Μικροί γεωργοί, στην Ελλάδα, θα θεωρούνται όσοι λαμβάνουν ενισχύσεις έως 1.250 ευρώ ανά έτος. Αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής αγροτικής οικονομίας και είναι περισσότεροι από 350.000. Οι μικρές εκμεταλλεύσεις απαλλάσσονται από τις προϋποθέσεις για το πρασίνισμα, καθώς και από τους ελέγχους για την πολλαπλή συμμόρφωση. Η ένταξή τους στο καθεστώς μπορεί να γίνει μόνο κατά το έτος 2015, ενώ θα μπορούν να απενταχθούν, έπειτα από αίτησή τους, χωρίς όμως στη συνέχεια να έχουν το δικαίωμα να επανενταχθούν.

Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης

Η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης θα συνεχιστεί με τη σημερινή, πιο ευέλικτη, προσέγγισή της, η οποία αποτέλεσε οδηγό για τη δημιουργία της. Το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης θα χρηματοδοτείται με ποσά άνω των 4 δισ. ευρώ από την Ε.Ε. και θα συγχρηματοδοτείται από εθνικά και ιδιωτικά κονδύλια. Οι περιφέρειες θα εξακολουθήσουν να καταρτίζουν τα δικά τους πολυετή προγράμματα. Σκοπός του προγράμματος είναι η μεταφορά γνώσεων και καινοτομίας στη γεωργία, η επιμόρφωση και οι γεωργικές συμβουλές, η βελτίωση της βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, η στήριξη της επιχειρηματικής δράσης, κ.ά. Σύμφωνα με την Ε.Ε., τα νέα μέτρα πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης θα καλύπτουν:

• Καινοτομία. Ο κρίσιμος παράγοντας της καινοτομίας θα εξυπηρετείται από διάφορες πρακτικές αγροτικής ανάπτυξης, όπως η «μεταφορά γνώσης», η «συνεργασία» και οι «επενδύσεις σε πάγια περιουσιακά στοιχεία», δίνοντας έμφαση στην εφαρμογή της έρευνας στη γεωργική ανάπτυξη ώστε να προαχθεί η μεταφορά τεχνολογίας στους αγρότες.

• Γνώση – «γεωργία που βασίζεται στη γνώση». Ενίσχυση των μέτρων υπέρ της παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

• Εκσυγχρονισμός, επενδύσεις και αναδιάρθρωση γεωργικών εκμεταλλεύσεων – νέοι γεωργοί και μικρές εκμεταλλεύσεις. Υπάρχουν μέτρα που περιλαμβάνουν την παροχή υψηλότερων ποσοστών στήριξης, όταν υπάρχει σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Εταιρική Σχέση Καινοτομίας για τη Γεωργική Παραγωγικότητα και Βιωσιμότητα ή με κοινά έργα.

• Ομάδες/οργανώσεις παραγωγών. Υπάρχουν ενέργειες υποστήριξης της δημιουργίας ομάδων/οργανώσεων με βάση επιχειρηματικό σχέδιο, αλλά μόνο για μονάδες που ορίζονται ως μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με σκοπό τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

• Συνεργασία. Προβλέπεται η στήριξη της τεχνολογικής, περιβαλλοντικής και εμπορικής συνεργασίας.

• Εργαλειοθήκη διαχείρισης κινδύνου. Διαμόρφωση ασφαλειών και αμοιβαίων κεφαλαίων  για ασφάλιση καλλιεργειών, έναντι καιρικών συνθηκών και ζωονόσων, τα οποία διευρύνθηκαν έτσι ώστε να συμπεριλάβουν ένα εργαλείο σταθεροποίησης του εισοδήματος [το οποίο θα επιτρέπει ενισχύσεις (έως και για το 70% των ζημιών) από ένα αμοιβαίο κεφάλαιο αν το εισόδημα μειωθεί κατά 30%].

• Βιολογική γεωργία. Νέο ειδικό μέτρο για μεγαλύτερη προβολή του τομέα.

• Δασοκομία. Ενισχυμένη στήριξη μέσω επιχορηγήσεων και ετήσιων ενισχύσεων.

• Άλλες περιοχές με φυσικούς και άλλους ειδικούς περιορισμούς. Νέα οριοθέτηση των φυσικών περιοχών με περιορισμούς. Τα κράτη μέλη διατηρούν τη δυνατότητα να χαρακτηρίζουν μέχρι και το 10% των γεωργικών τους εκτάσεων ως περιοχές με ειδικούς περιορισμούς. Παράλληλα διατηρούνται οι ισχύουσες διατάξεις για τα μικρά νησιά του Αιγαίου.

• Συστήματα ποιότητας. Προβλέπονται πόροι για τη στήριξη των γεωργών σε συστήματα ποιότητας, όπως η Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), η Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) και το Εγγυημένο Παραδοσιακό Ιδιότυπο (ΕΠΙΠ).

• Μη γεωργικές δραστηριότητες: επιχορηγήσεις για εκκίνηση επιχειρήσεων και ανάπτυξη μικρών επιχειρήσεων.

• Ανάπτυξη δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο: π.χ. LEADER.

• Βασικές υπηρεσίες και ανανέωση χωριών: επενδύσεις σε ευρυζωνικές υποδομές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που μπορούν να υπερβούν τα μέχρι τώρα καλυπτόμενα έργα μικρής κλίμακας, μετεγκατάστασης δραστηριοτήτων / μετατροπής κτιρίων.

Διαχείριση ΚΑΠ

Σχετικά με τη χρηματοδότηση, την παρακολούθηση και τη διαχείρισή της, η νέα ΚΑΠ γίνεται πιο ευέλικτη με σύγχρονα εργαλεία:

• Αποθεματικό κρίσης. Δημιουργείται αποθεματικό για τις κρίσεις στον γεωργικό τομέα, µε σκοπό την παροχή πρόσθετης στήριξης του κλάδου σε περιπτώσεις σοβαρών κρίσεων που επηρεάζουν τη γεωργική παραγωγή ή διανομή, όπως για παράδειγμα η πρόσφατη κρίση που προέκυψε μετά το εμπάργκο της Ρωσίας, ή από διατροφικά σκάνδαλα. Κάθε χρόνο, λοιπόν, θα δημιουργείται ένα αποθεματικό κρίσης ύψους 400 εκατ. ευρώ. Αν το ποσό αυτό δεν χρησιμοποιείται για την κρίση θα επιστρέφεται στους γεωργούς με τη μορφή άμεσων ενισχύσεων το επόμενο έτος.

• Πολλαπλή συμμόρφωση. Αποτελεί προϋπόθεση για την είσπραξη της άμεσης ενίσχυσης και είναι οι ελάχιστες υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν να εφαρμόζουν οι γεωργοί που λαμβάνουν άμεσες ενισχύσεις, σχετικά με το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή, την καλή γεωργική κατάσταση των εδαφών, την καλή μεταχείριση των ζώων και τα υγειονομικά πρότυπα για τα ζώα και τα φυτά.

* γράφει ο Σπύρος Σταυράτης, Ειδικός Σύμβουλος Αγροτικών Θεμάτων της Τράπεζας Πειραιώς.